Close

Newsletter

Dołącz do naszego newslettera i uzyskaj dostęp do unikalnej wiedzy w zakresie trudności rozwojowych

Zapisując się do newslettera akceptujesz warunki wynikające z naszej polityki prywatności
trudności w
Rodzina

W rodzinie najważniejsza jest jakość relacji

Pomiar trudności w relacjach rodzinnych jest procesem złożonym, bo nie mamy już jednego, prostego wzorca rodziny, do którego moglibyśmy się odwoływać.

Dziś każda rodzina szuka samodzielnie najlepszego dla siebie układu relacji i wzajemnych powiązań. Obowiązuje wiele modeli rodziny a każdy z nich może pełnić funkcję wzorca i zapewniać członkom rodziny życie w szczęściu i harmonii.

Nie dążymy już za wszelką cenę do budowania rodziny w klasycznym rozumieniu – z obojgiem rodziców, dziećmi i dziadkami w orbicie. Równie często w krajobrazie życia rodzinnego widzimy samotnych rodziców, rodziny po rozwodach czy rodziny zrekonstruowane. Każda z tych struktur uważana jest za normę i punkt odniesienia dla siebie samej.

Nie uważamy już, jak dawniej, że to struktura rodziny stanowi przepis na szczęście. Wiemy dziś, że wyłącznie jakość relacji o tym przesądza. Są rodziny patchworkowe, czyli zrekonstruowane, które bardzo dobrze poukładały sobie relacje pomiędzy przybranym rodzeństwem, byłymi małżonkami i ich partnerami, na dwa czy trzy domy. A może być rodzina tradycyjna, ale wewnętrznie bardzo skonfliktowana.

Rodzaje trudności w relacjach rodzinnych

Trudności w relacjach wewnątrz rodziny możemy uchwycić, biorąc pod uwagę różnego rodzaju czynniki, które mogą je wywoływać. Trudności w relacjach rodzinnych mogą wynikać z następujących czynników:

  •  Cykl życia członków rodziny
    Rodzina jako struktura – ale przede wszystkim każdy z jej członków – zmienia się w czasie. Dzieci dojrzewają i dorastają, zmieniają się ich potrzeby, zdolności poznawcze, emocje. Podobnie rodzice. Bierzemy pod uwagę rozwój zarówno dzieci, jak i dorosłych członków rodziny.
  • Czynniki wewnętrzne
    Czynnikiem wewnętrznym mogącym prowadzić do trudności w relacjach rodzinnych może być zdiagnozowanie u dziecka zaburzeń rozwojowych, przez które będzie się ono borykać z dodatkowymi wyzwaniami.
  • Czynniki zewnętrzne
    Utrata pracy, rozstania, przewlekłe choroby, uzależnienia, również ostatnio – izolacja wynikająca z pandemii. Nie żyjemy w odosobnieniu, każdy z nas poddawany jest dużej liczbie zewnętrznych bodźców, które wpływają na nas i naszą rodzinę. Każdy z nich może się przyczynić do powstania różnych napięć. Dorosły czy dziecko doświadcza ich w zewnętrznym środowisku – w pracy, w przedszkolu i szkole. Przynosi te emocje do domu, a one rzutują na relacje z pozostałymi członkami rodziny.
  • Ciągłość międzypokoleniowa
    W poprzednich pokoleniach każdego z członków rodziny obecne były jakieś przekonania i wzorce relacji. Rodzina często kontynuuje te wzorce, nawet jeśli nie do końca świadomie. Niekoniecznie rodzice myślą w ten sposób: „Moja matka tak postępowała, więc i ja tak będę robić”. Częściej nie uświadamiają sobie, że postępują według jakiegoś wzorca, który powtarzają. Wtedy mówimy o transmisji międzypokoleniowej.

Jak diagnozować trudności w relacjach rodzinnych?

  • Obserwacja relacji rodzinnych w formie swobodnej bądź ustrukturyzowanej, na podstawie wybranej teorii – polecamy teorię przywiązania Johna Bowlby’ego i koncepcję stylów przywiązania Mary Ainsworth. Zakłada ona, że na wczesnym etapie życia (pierwszy rok, szczególnie 6.-8. miesiąc życia) dziecko wybiera jednego opiekuna – osobę, do której się przywiązuje. Stanowi to dla niego bazę, daje poczucie bezpieczeństwa i podstawę dalszego zdrowego rozwoju. Obserwacja zachowania dziecka pozwala ocenić, na ile kompetentnie opiekun (najczęściej rodzic, matka) zaspokaja potrzeby dziecka.
    Wiek: 0-3 lata.
  • Diagnoza Więzi Rodzinnych: poprzez zabawę dzieci mogą pokazać, jak wyglądają relacje rodzinne. Narzędzie bada m.in.: siłę więzi w rodzinie, hierarchię, granice rodziny, kompetencje rodziców, postawy rodzicielskie.
    Wiek: 5-13 lat.
  • Test Relacji Rodzinnych (TRR): dziecko nie musi mówić, pokazuje na obrazkach, ale nie tylko – np. ustawia na planszy figurki, które reprezentują członków rodziny. Terapeuta rozpoznaje w ten sposób m.in., jak blisko są ze sobą członkowie rodziny, kto stoi najwyżej w hierarchii, jak dziecko widzi relacje w rodzinie. Taka forma wykonawcza mniej obciąża emocjonalnie niż pytania wprost. Na podstawie wyników tego testu możemy się zorientować, jaka jest spójność rodziny, hierarchia, elastyczność rodziny, jak dziecko postrzega poszczególnych członków rodziny, z którymi jest najsilniej związane.
    Wiek: 6-14 lat.
  • Skala Oceny Rodziny SOR: kwestionariusz dostępny dla wszystkich członków rodziny. Tak sformułowany, że 12-latek jest w stanie samodzielnie go wypełnić. Zaleta: możemy porównać postrzeganie relacji rodzinnych przez poszczególnych jej członków – dzieci i dorosłych. Bada: spójność, elastyczność, komunikację wewnątrz rodziny.
    Wiek: 12 lat i więcej.
  • Skala Postaw Rodzicielskich SPR-2: kwestionariusz, który sprawdza relacje na linii rodzice – młodzież z perspektywy dziecka. Bada postawy rodzicielskie pod względem autonomii, bliskości, konsekwencji wychowawczej.
    Wiek: 13-20 lat.
  • Kwestionariusz Relacji Rodzinnych (KRR): kwestionariusz przeznaczony do badania relacji rodzinnych w percepcji młodych ludzi. Pozwala ocenić rodzinę w całości, jako system, ale również relacje w poszczególnych diadach. Bada: spójność, komunikację, autonomię w relacjach matka – dziecko i ojciec –dziecko, a w przypadku oceny całego systemu również tożsamość rodziny.
    Wiek: 15-20 lat.
  • Kwestionariusz Relacji z Rodzeństwem KRR w okresie adolescencji: kwestionariusz, który może stanowić uzupełnienie KRR, bada zaniedbywany obszar relacji między rodzeństwem. Szczególnie sprawdza się w diagnozowaniu rodzin z dzieckiem z zaburzeniami rozwojowymi. Kwestionariusz składa się z trzech skal: Spójność, Komunikacja, Rywalizacja.
    Wiek: 12-25 lat.

Autor: dr Aleksandra Lewandowska-Walter

Literatura:

Trudności rozwojowe © 2021
kontakt@trudnoscirozwojowe.pl

Obróć ekran, aby
przeglądać stronę